Inleiding
In deze paragraaf geven we het beleidskader voor het onderhoud van de kapitaalgoederen en de vertaling van de financiële consequenties naar de begroting aan. Per kapitaalgoed gaan we in op het beleidskader, de middelen, de begroting en de stand van de voorziening.

Ontwikkelingen
In 2019 actualiseren we het integrale beleid van de openbare ruimte. We leggen deze aan u voor zodat u deze opnieuw kunt vaststellen.

In 2018 is er een start gemaakt om het beheer meer te integreren, het Integrale Beheer van de Openbare Ruimte. Deze aanpak is, naast een financiële exercitie, vooral een nieuwe manier van werken. Dit jaar staat in het teken van de nieuwe manier van werken.

Risico's
Avri is verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderhoud van de openbare ruimte. De uitvoering bleef het afgelopen jaar binnen de vastgestelde beeldkwaliteit. Het is een aandachtspunt voor Avri om de werkzaamheden binnen het vastgestelde budget uit te voeren.

Algemeen
Op basis van meerjarenplannen voeren we jaarlijks onderhoudswerkzaamheden uit aan de wegen. Bij de uitvoering hanteren we de uitgangspunten en randvoorwaarden die vastliggen in het beheerplan wegen 2016-2045.

Beleid
De actuele beleidskaders staan in het Integraal beleidsplan openbare Ruimte. Het beheerplan wegen 2016-2045 is één van de onderdelen van het integrale uitvoeringsplan openbare ruimte. Het kwaliteitsniveau is vastgesteld op Basis.  

Financiële middelen

• In de begroting voor 2019 nemen we voor de wegen een bedrag van € 2.682.708,- (inclusief index en areaaluitbreiding) op. De uitvoering van het onderhoud bekostigen we uit de voorziening wegen.
• Via een jaarlijkse inspectie van de wegen bepalen we aan welke wegen onderhoudswerkzaamheden moeten plaatsvinden. Omdat de uitgaven per jaar fluctueren, gebruiken we de voorziening wegen als egalisatievoorziening.
• De voorziening is op korte en middellange termijn toereikend om het vastgestelde onderhoudsniveau uit te voeren.
• Het betreft alleen groot onderhoud.
• Er is geen sprake van achterstallig onderhoud.

Grafiek
Meerjarig verloop voorziening wegen:

Risico's

• De prijzen van grondstoffen, waaronder olie, fluctueren sterk.
• Het onderhoudsniveau is afhankelijk van het beschikbare budget.
• In het beheerplan wegen houden we geen rekening met rehabilitatiekosten. Bij veranderingen van het verkeersaanbod (verhoogde aslast) is de draagkracht van de fundering onvoldoende. De restlevensduur van de weg zal dan sterk verminderen. De kosten van de te nemen onderhoudsmaatregel zal hoger zijn. Uit de inspectie zal blijken welke wegen vanaf 2020 voor rehabilitatie in aanmerking komen.
• Door veranderingen in het klimaat staan we voor nieuwe uitdagingen. Bij een te veel aan regenwater verzadigd de fundering en bij langdurige droogte gaat de ondergrond van klei scheuren. Nieuwe schadebeelden treden op zoals het reflecteren van verzakkingen en/of scheurvorming.
• De voorziening is op langere termijn niet toereikend om het vastgestelde onderhoudsniveau te garanderen. Er is een tekort in de jaren 2024 tot en met 2032. Daarna is de voorziening weer toereikend. In 2019 starten we een onderzoek om de kostendekkendheid te herberekenen.

Algemeen
Op basis van meerjarenplanningen voeren we jaarlijks onderhoudswerkzaamheden uit aan de openbare verlichting. Bij de uitvoering hanteren we de uitgangspunten en de randvoorwaarden, die vastliggen in het beleidsplan openbare verlichting.

Beleid
De actuele beleidskaders staan in het Integraal beleidsplan openbare Ruimte. Openbare verlichting 2013-2018 is één van de onderdelen van het integrale uitvoeringsplan openbare ruimte. We onderhouden de openbare verlichting op het niveau Normaal. In het beleidsplan is opgenomen dat we de conventionele verlichting vervangen door LED verlichting.

Financiële middelen

• In de begroting voor 2019 nemen we voor de openbare verlichting een bedrag van € 298.250,- (inclusief index en de areaaluitbreiding) op. Dit bedrag is zonder de kosten van energie. Het budget voor de uitvoering van het onderhoud komt uit de voorziening openbare verlichting.
• Via de jaarlijkse inspectie van de openbare verlichting bepalen we op welke lichtmasten en armaturen de komende jaren onderhoudswerkzaamheden moeten plaatsvinden. Omdat de uitgaven per jaar fluctueren, gebruiken we de voorziening openbare verlichting als egalisatievoorziening.
• De voorziening is op korte en lange termijn toereikend om het vastgestelde onderhoudsniveau uit te voeren.
• Er is geen sprake van achterstallig onderhoud.

Grafiek
Meerjarig verloop voorziening openbare verlichting:

Risico's

• De stijging van de prijzen van onder andere staal en aluminium kan hoger zijn dan begroot.

Algemeen
Op basis van meerjarenplannen voeren we jaarlijks onderhoudswerkzaamheden uit aan civieltechnische kunstwerken. Bij de uitvoering hanteren we de uitgangspunten en randvoorwaarden die vastliggen in het beheerplan infrastructurele kunstwerken.

Beleid
De actuele beleidskaders staan in het Integraal beleidsplan openbare Ruimte. Het beheerplan infrastructurele kunstwerken 2016-2025 is één van de onderdelen van het integrale uitvoeringsplan openbare ruimte. Het kwaliteitsniveau is vastgesteld op Basis.

Financiële middelen

• In de begroting van 2019 nemen we voor de civieltechnische kunstwerken een bedrag op van

€ 314.250,- inclusief index en inclusief de areaaluitbreiding). Het budget voor de uitvoering van het onderhoud komt uit de voorziening civieltechnische kunstwerken.

• Via een vijfjaarlijkse inspectie van de civieltechnische kunstwerken bepalen we aan welke kunstwerken de komende jaren onderhoudswerkzaamheden moeten plaatsvinden. De uitgaven zijn per jaar wisselend. We gebruiken de voorziening civieltechnische kunstwerken als egalisatievoorziening.
• De voorziening is op korte en lange termijn toereikend om het vastgestelde onderhoudsniveau uit te voeren.
• In het beheerplan zijn vervangingen van civieltechnische kunstwerken niet opgenomen. De vervanging nemen we op in het overzicht vervangingsinvesteringen. Deze leggen we u ter besluitvorming voor bij de begrotingsbehandeling. In 2019 staat er een vervanging van een brug gepland.
• Er is geen sprake van achterstallig onderhoud.

Grafiek
Meerjarig verloop voorziening civieltechnische kunstwerken:

Risico's

• Door zwaarder en breder verkeer op de wegen wordt de berm zwaarder belast wat een verzakking van het talud (de berm) van de watergangen kan betekenen. Om de fundatie van de wegen in stand te houden moet er meer en hogere beschoeiing worden geplaatst. Dit brengt extra aanleg- en beheerskosten met zich mee.
• Door onderhoudswerkzaamheden aan watergangen (baggeren) storten steeds vaker bermen in. Dit ondervangen we door het plaatsen van beschoeiingen. Dit brengt extra aanleg- en beheerskosten met zich mee.
• Bij vervanging van duikers wordt door het waterschap een grotere diameter geëist, wat extra aanleg- en beheerskosten met zich mee brengt.

Algemeen
Riolering omvat meer dan alleen buizen onder de grond. Het gaat om het geheel aan voorzieningen waarmee de gemeente zorgt voor de volksgezondheid en droge voeten. Hiervoor hebben we drie wettelijke zorgplichten, namelijk voor afvalwater, hemelwater en grondwater.

Beleid
De beleidskeuzes staan in het Gemeentelijk Rioleringplan (GRP). We streven ernaar om ons beleid regionaal te harmoniseren. Komend jaar willen we daarom ons GRP aanpassen. Tegelijkertijd stemmen we de uitvoering af op het integraal beheer openbare ruimte.
Het kwaliteitsniveau is functioneel vastgesteld. Daarmee garanderen we een doelmatige werking.

Financiële middelen
Riolering betalen we kostendekkend uit de rioolheffing. Het gaat om een jaarlijks bedrag van ongeveer 2,675 miljoen euro. Naast de exploitatie voeden we hiermee de volgende drie voorzieningen.

1. Voorziening GRP (Gemeentelijk RioleringsPlan): met deze voorziening zorgen we voor een gelijkmatige ontwikkeling van het tarief van de rioolheffing.
2. Voorziening Vervanging Riolering: met deze voorziening sparen we voor toekomstige rioolvervanging. We verwachten dat we pas vanaf 2021 uit deze voorziening hoeven te putten. Door te sparen voor toekomstige rioolvervangingen voorkomen we (hoge) rentelasten.
3. Voorziening Onderhoud Riolering (gemalen): deze voorziening gebruiken we voor klein en groot onderhoud  van de rioolgemalen. Hiermee verevenen we de jaarlijkse lasten voor de begroting.
4. Het taakveld Riolering sluit met een batig saldo van € 349.352,-. € 200.000,- is het gevolg van uw besluit in 2017 om BTW op de exploitatiekosten van het riool te verrekenen in het riooltarief. € 149.352,- betreft de bijdrage in de overheadkosten.

Alle voorzieningen zijn op korte en lange termijn toereikend om het vereiste onderhoud uit te voeren. We streven naar een kleine buffer in alle voorzieningen.

Grafiek
Meerjarig verloop voorziening GRP:

Bovenstaande grafiek is inclusief de geplande investeringen voor verbetering. De investeringen voor vervanging gaan we vanaf 2021 betalen uit de voorziening vervanging riolering (vrij verval). Het verloop van deze voorziening hangt samen met de ontwikkeling van de rioolheffing.

Meerjarig verloop voorziening vervanging riolering (vrij verval):

Meerjarig verloop voorziening onderhoud riolering (gemalen):

Risico's
We voorzien voor 2019 en later geen specifieke risico's.

Algemeen
Het oppervlaktewatersysteem kent vele beheerders. Het waterschap Rivierenland beheert het regionale watersysteem (A-status). Perceeleigenaren beheren de kleine watergangen (B en C status), de haarvaten van het systeem. De gemeente heeft veel van die kleine watergangen. De wettelijke zorgplicht is vastgelegd in de Keur. Dat is de grondslag waarop het waterschap handhaaft.

Beleid
In 2009 stelden we met het waterschap Rivierenland een waterplan op. In het waterplan legden de we de visie vast. We willen een gezond, veerkrachtig, kwalitatief, goed, aantrekkelijk en op de toekomst berekend watersysteem. Het kwaliteitsniveau wordt bepaald door de eisen van het waterschap. Watergangen moeten voldoende diep zijn (Baggeren) en vrij van begroeiing (Groen). In het waterplan voorzagen we een aantal maatregelen om bestaande knelpunten op te lossen. Het waterplan had een looptijd tot en met 2017. In 2019 wordt het beleid geactualiseerd met de actualisatie van het Integrale Beleid Openbare Ruimte (IBOR)

Financiële middelen
Jaarlijks is € 3.000,- nodig voor onvoorziene zaken. Ieder jaar blijkt, vooral na hoosbuien of langdurig natte perioden, dat we kleine knelpunten moeten oplossen.

Grafiek
Dit kapitaalgoed kent geen egalisatievoorziening.

Risico's
Binnen het oppervlaktewatersysteem voorzien we geen risico's. Deze watergangen worden alleen gebruikt voor het aan- en afvoer van water. We beheren ook de watergangen op het woongebied Lingemeer. Het water is voor recreatief gebruik van de bewoners. Door een dalende waterstand zijn er veel klachten. In principe zoeken we een oplossing binnen het uitvoeringsplan baggeren.

Algemeen
We hebben de verplichting om gemeentelijke watergangen langdurig op diepte te houden. Daarom baggeren we planmatig, volgens een meerjarig uitvoeringsplan baggeren. We baggeren niet jaarlijks.

Beleid
Het actuele beleidskader stelde u vast via raadsvoorstel Beheerplan baggeren, gedeeltelijke aanpassing hoofduitgangspunten (RV/15/00583). U besloot aan te sluiten op de baggerplanning van het waterschap, preventief te baggeren, alle gemeentelijke watergangen te baggeren die niet baggerschoon zijn en perceeleigenaren aan de andere zijde van de watergangen uitsluitend te betrekken als dit economisch voordelig is.
Qua kwaliteitsniveau moeten we voldoen aan de schouw van het waterschap. De waterdiepte mag door aanwezigheid van bagger niet verder beperkt worden dan, afhankelijk van de breedte van de watergang op zomerpeilhoogte:

• Breder dan 2 m: 0,50 m ten opzichte van zomerpeil.
• Breder dan 1 m en smaller dan 2 m: 0,40 m ten opzichte van zomerpeil.
• Smaller dan 1 m: 0,30 m ten opzichte van zomerpeil.
• C-water: Voor C-watergangen gelden geen diepte-eisen, we gaan uit van een diepte van 20cm.

Financiële middelen

• Vanaf 2018 hebben we € 141.250,- beschikbaar gesteld. De uitvoering van het onderhoud bekostigen we uit de voorziening baggeren watergangen.

• Omdat de uitgaven per jaar fluctueren, gebruiken we de voorziening baggeren watergangen als egalisatievoorziening.
• De voorziening is op de korte en middellange termijn toereikend om het onderhoudsprogramma uit te voeren.

• Er is geen sprake van achterstallig onderhoud.

Grafiek
Meerjarig verloop voorziening baggeren watergangen:

Risico's

• Er zijn veel klachten over de waterdiepte van de watergangen Lingemeer. We zijn in overleg met de Belangenvereniging Villapark Lingemeer om een gedragen voorstel voor te bereiden om de beschikbare beheergelden optimaal in te zetten.

Algemeen
Op basis van meerjarenplanningen voeren we jaarlijks onderhoudswerkzaamheden aan de openbare groenvoorzieningen uit. Bij de uitvoering hanteren we de uitgangspunten en randvoorwaarden die vastliggen in het groenbeheerplan 2010. In 2019 wordt dit beheerplan geactualiseerd.

Door de essentaksterfte moeten een groot aantal bomen gekapt worden. Er is beleid nodig voor de herplant, een bomenbeleidsplan.

Het ambitieniveau voor het beheer is vertaald in een Integraal Beeldkwaliteitsplan voor de openbare ruimte. Hierin is het beeld vastgelegd waar het dagelijks onderhoud van verharding, straatmeubilair en riolering opgenomen aan moet voldoen. Het onderhoud wordt vanaf maart 2012 uitgevoerd door de Avri.

Beleid
De actuele beleidskaders staan in het Integraal beleidsplan openbare Ruimte. Het beheerplan groen 2010 is één van de onderdelen van het integrale uitvoeringsplan openbare ruimte. Het kwaliteitsniveau is als volgt vastgesteld: binnen de bebouwde kom B, buiten de bebouwde kom C.

Financiële middelen

• Met ingang van 2018 rekenen we in de begroting met een structurele jaarlijkse onderhoudslast voor het onderdeel groen van € 1.353.000,-.
• Het beschikbaar gestelde budget is op korte en middellange termijn toereikend om het vastgestelde onderhoudsniveau uit te voeren.

Grafiek
We maken geen gebruik van een egalisatievoorziening.

Risico's

• Er is een inspectie geweest op de fysieke kwaliteit van het openbaar groen. Naar aanleiding van dit onderzoek hebben we nieuwe beleid voorgesteld voor de benodigde vervanging van het openbaar groen.
• In de bestrijding van de Japanse duizendknoop volgen we de regio in het op te stellen beleid. Deze exoot is in onze gemeente nog geen urgent probleem en staat (nog) niet op de landelijke lijst van de te bestrijden planten.

Algemeen
In 2018 zijn de grafrechttermijnen aangepast: naast 30 jaar kan ook een termijn van 20 jaar worden afgesloten. Voor urnen is zelfs een grafrechttermijn van 10 jaar mogelijk. Ook is het mogelijk een naastliggend graf te reserveren, desgewenst per jaar. Daarmee wordt beoogd meer inwoners te bewegen hun dierbaren op één van de gemeentelijke begraafplaatsen te begraven.

Beleid
De actuele beleidskaders staan in het Integraal Beleid Openbare Ruimte. Het kwaliteitsniveau is vastgesteld op A+.  

Vanaf 2009 hanteren we het eenmalige recht voor het onderhouden van begraafplaatsen per grafruimte. Het jaarlijks innen van de onderhoudsrechten van voor 2009 loopt langzaam af. Een aantal inwoners koos in plaats van een jaarlijkse betaling om over te gaan tot afkoop. Daarnaast verminderen de jaarlijkse onderhoudsaanslagen doordat rechthebbenden afstand doen van een graf na afloop van de grafrechttermijn. Alle inkomsten vanuit grafrechten en onderhoud worden voor een langere termijn afgekocht. We maken hierbij gebruik van de voorziening “Afkoopsommen onderhoud graven” en de voorziening “Afkoopsommen grafrecht”. Alle afkoopsommen voor het onderhoud en het grafrecht voegen we toe aan de voorziening. De kosten voor het ruimen van graven en het onderhouden van de begraafplaatsen verrekenen we met deze voorzieningen.

Financiële middelen
De afgelopen jaren is de voorziening aangesproken vanwege de uitgevoerde ruimingen. We onttrokken meer dan we toevoegden. In 2018 boden we u een raadsvoorstel aan met meerdere scenario's om meerjarig kostendekkend te zijn. Uitgangspunt is, dat op termijn de begraafplaatsen kostendekkend zijn door het genereren van meer inkomsten door een hoger percentages grafuitgiftes, urnennissen, urnengraven en asverstrooiingen. Daarvoor zullen de vastgestelde verbeterplannen worden uitgevoerd.

Grafiek
Meerjarig verloop voorziening afkoopsommen onderhoud begraafplaatsen:

Meerjarig verloop voorziening afkoopsommen grafrechten begraafplaatsen:

Risico's

• We hebben geen invloed op het aantal uit te geven graven en de bijbehorende inkomsten. Dit aantal fluctueert per jaar.
• Uit landelijk onderzoek blijkt dat de keuze voor cremeren toe neemt. Gemiddeld zijn er 100 bijzettingen per jaar, waarvan slechts 40-45 nieuwe graven betreffen.
• Om op termijn kostendekkend te kunnen werken is het noodzakelijk, dat het uitgiftepercentage nieuwe graven van 45% tot 55% stijgt. Dit kan ook worden bereikt door een groter aandeel in urnbijzettingen. Ook in onze gemeente neemt het aantal crematies (in onder andere Tiel) toe.
• Door de verlaging van tarieven voor asbestemmingen wordt op termijn verwacht dat er meer gebruik gemaakt wordt van deze voorzieningen.

Algemeen
Op 23 mei 2017 stelde u de Meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) gemeentelijk vastgoed vast. Daarmee is de basis gelegd voor het professioneel beheer en onderhoud van het gemeentelijk vastgoed voor de komende vier jaar. Na vier jaar stellen we  weer een nieuw MJOP op.  
In 2019 zullen wij u een 5-jarenplan voorleggen met betrekking tot de vastgoedportefeuille van de gemeente. Per pand doen we u een voorstel om het te behouden of af te stoten.

Beleid

1. Het hebben van vastgoed is geen doel op zich. Vastgoed is een middel en ondersteunend aan maatschappelijke/ gemeentelijke beleidsdoelstellingen.
2. De vraag is leidend, niet het aanbod. Er wordt een functiescheiding gehanteerd tussen centraal vastgoedmanagement (portefeuillebeheer) en sociaal-, maatschappelijk- en ruimtelijk beleid waar de vastgoedvraag bepaald wordt.
3. Vastgoed blijft uitsluitend in eigendom als dit van strategisch belang is en/of bijdraagt aan een gemeentelijke beleidsdoelstelling; het overige vastgoed wordt verkocht tegen marktconforme prijs of gesloopt.
4. Het gemeentelijk vastgoed wordt onderhouden op het kwaliteitsniveau 3. Dit wil zeggen dat de gemeente haar panden in sobere maar doelmatige staat in stand houdt.
5. Eens per vier jaar stellen we een nieuw meerjarenonderhoudsplan (MJOP) voor gebouwen op. Het huidige MJOP (2017) wordt jaarlijks geactualiseerd. De kosten voor het uitvoeren van groot-/planmatig onderhoud zijn opgenomen in een voorziening.
6. In het eerstvolgende nieuwe MJOP (planning: 2021) zal zeer nadrukkelijk het aspect ‘duurzaamheid’ ofwel mogelijkheden tot verduurzaming van de gemeentelijke panden worden meegenomen. In 2021 zal derhalve een zogenaamd DMJOP worden opgesteld en voorgelegd aan de raad.
7. Bij nieuwe of actualisatie van bestaande huur- of gebruikersovereenkomsten zal bij de demarcatie van eigenaars- en gebruikersonderhoud het model van de Raad van Onroerende Zaken (ROZ) als uitgangspunt worden gehanteerd.
8. Voor gebruik van gemeentelijk vastgoed wordt een marktconforme, minimaal kostprijsdekkende  huur (kpdh) gehanteerd. Een en ander conform de verplichtingen vanuit de Wet markt en overheid. In uitzonderingsgevallen kan de gemeenteraad door middel van een zogenaamd ‘algemeen belang besluit’ hiervan afwijken en aan specifieke gebruikers of doelgroepen een lagere of zelfs geen huurprijs in rekening brengen. Het raadsbesluit van 9 december 2014 is in dit geval nog steeds van toepassing. Bij dit raadsbesluit zijn de navolgende economische activiteiten aangewezen als activiteiten die plaatsvinden in het algemeen belang:

• exploitatie binnen- en buitensportaccommodaties;
• exploitatie (verhuur) maatschappelijk vastgoed;
• faciliteren van speeltuinvoorzieningen;
• verhuur van grond (volkstuinen);
• verhuur woningen en woonwagens/standplaatsen;
• erfpacht- en opstalrechten;
• verhuur ruimten gemeentehuis (fractievergaderingen en exposities);
• antikraak panden.

9. Voor het berekenen van de kpdh wordt de Discounted Cashflow-methode (DCF-methode), ook wel de netto contante waardemethode genoemd, toegepast.
10. Voor het bepalen van de marktconforme huur geldt de grondprijzenbrief die het college jaarlijks vaststelt dan wel een taxatie van een onafhankelijke makelaar/taxateur.
11. Bij renovatie, vervanging en nieuwbouw wordt het gemeentelijk vastgoed  zo toegerust dat dit kan voldoen aan de actuele wettelijke en gemeentelijke energie- en duurzaamheidsnormen.

Financiële middelen

• Op basis van het Meerjarenonderhoudsplan 2017 – 2031 is de structurele onderhoudslast bepaald. Ter dekking is een voorziening beschikbaar en hiervoor is in de begroting een structureel budget opgenomen van € 501.000,-.
• In 2019 is eenmalig extra totaal € 77.500 beschikbaar voor 't Klokhuis en de gymzaal in Eck en Wiel.
• Het beschikbaar gestelde budget is op korte en lange termijn toereikend om het vastgestelde onderhoudsniveau uit te voeren.

Grafiek
Meerjarig verloop voorziening Onderhoud gebouwen:

Risico's
In de onderhoudsvoorziening is geen dekking opgenomen voor renovatie, vervanging, uitbreiding van de panden en eventuele nieuwbouw. Noch is dekking opgenomen voor extra (bovenwettelijke) duurzaamheidsmaatregelen. Om dit risico enigszins te beheersen, onderzoeken we of we een bestemmingsreserve kunnen instellen. Exploitatievoordelen en verkoopopbrengsten met betrekking tot het gemeentelijk vastgoed komen ten gunste van deze bestemmingsreserve en zijn bedoeld om toekomstige renovatie, vervanging, nieuwbouw, uitbreiding, verbetering en/of verduurzaming van maatschappelijke accommodaties (gedeeltelijk) te kunnen financieren.
Hierbij wordt een uitzondering gemaakt voor de gevallen waarbij het gemeentelijk vastgoed onderdeel uitmaakt van een gemeentelijke grondexploitatie. In dit geval is namelijk sprake van een ‘gesloten’ financiering.

Kengetallen

¹ Er is overeenstemming over de verkoop van de Hoekenburg te Rijswijk, doch deze kan pas worden geëffectueerd nadat het bestemmingsplan is aangepast en onherroepelijk is (planning: 2019)
² De voormalige school De Kastanjepoort te Erichem staat te koop. De voormalige school te Asch is met ingang van schooljaar 2018/2019 leeg gekomen.